Mordkhe Schaechter
‫ מרדכי שעכטער

ד"ר מרדכי שעכטער, דער דריטער רעדאַקטאָר פֿון אױפֿן שװעל (1957־2004), איז געװען אַ באַװוּסטער ייִדיש־לינגװיסט, ־שרײַבער, און ־לערער. ער איז געבױרן געװאָרן אין טשערנעװיץ (דעמאָלט רומעניע) אין 1927 און האָט געקראָגן זײַן דאָקטאָראַט אין לינגװיסטיק פֿון װינער אוניװערסיטעט אין 1951. פֿון דעמאָלט אָן װױנט ער אין אַמעריקע. ער האָט פֿון 1972 געלערנט ייִדיש אין קאָלאָמביע־אוניװערסיטעט אין ניו־יאָרק און, פֿון 1981 ביז ער איז אַרױס אױף פּענסיע אין 1993, איז ער דאָרט געװען דער עלטערער לעקטאָר אין ייִדיש־לימודים. ער האָט געלערנט שפּראַך אין דער אוריאל װײַנרײַך־פּראָגראַם אין ייִדישער שפּראַך, ליטעראַטור און קולטור בײַם ייִדישן װיסנשאַפֿטלעכן אינסטיטוט — ייִװאָ און קאָלאָמביע־אוניװערסיטעט פֿון איר אָנהײב אין 1968 ביז 2002. ער האָט אױך געלײענט ייִדיש־קורסן אין ייִדישן טעאָלאָגישן סעמינאַר (1960־1962), אין ייִדישן לערער-סעמינאַר/הרצליה (1962־1978), און אין ישיבֿה־אוניװערסיטעט (1968־1973). ער איז געװען דער לערער פֿון אַ סך אָנגעזעענע װיסנשאַפֿטלערס און פּראָפֿעסאָרן פֿון דער ייִדישער שפּראַך, ליטעראַטור און געשיכטע איבער דער גאָרער װעלט. ס'איז ניט קײן גוזמא צו זאָגן אַז כּמעט יעדער באַקאַנטער ייִדיש־לערער אָדער ־געלערנטער אין צפֿון־אַמעריקע אין די לעצטע פֿערציק יאָר, און אַ סך פֿון אַנדערע קאָנטינענטן אױך, האָבן זיך געלערנט בײַ מרדכי שעכטערן.

מרדכי שעכטער איז געקומען קײן אַמעריקע אין 1951 אָבער ער האָט געאַרבעט בײַם ייִװאָ נאָך זינט 1947, צו ערשט װי אַ זאַמלער פֿאַר דעם ייִװאָ־אַרכיװ אין די פּליטים־לאַגערן אין עסטרײַך, דערנאָך אין ניו־יאָרק װי אַ ביבליאָגראַף און קאָרעקטאָר (1954־1956); צום סוף, פֿון 1971 ביז 1986, װי דער רעדאַקטאָר פֿון דער צײַטשריפֿט ייִדישע שפּראַך, אַ זשורנאַל אַרױסגעגעבן פֿון ייִװאָ און איבערגעגעבן כּלל־ייִדיש — אַרױסרעד, גראַמאַטיק, װאָקאַבולאַר אאַז"װ.

ער איז געװען דער הױפּט־אינטערװיויִרער און מיטרעדאַקטאָר פֿון דעם ייִדישן שפּראַך־ און קולטור־אַטלאַס (קאָלאָמביע־אוניװערסיטעט) פֿון 1961 ביז 1970, װי אױך מיטרעדאַקטאָר פֿון דעם גרױסן װערטערבוך פֿון דער ייִדישער שפּראַך אין די 1980ער.

ד"ר שעכטער האָט באַקומען די איציק מאַנגער־פּרעמיע, די סאַמע חשובֿסטע ליטעראַרישע פּרעמיע אין דער װעלט פֿון ייִדיש, אין 1994; די חײם זשיטלאָװסקי־פּרעמיע אין 1984; און די אָשר שטשוטשינסקי־פּרעמיע פֿון דעם אַלװעלטלעכן ייִדישן קולטור־קאָנגרעס אין 1986. זײַנע געזעלשאַפֿטלעכע אױפֿטוען זײַנען נישט װײניקער װיכטיק װי זײַנע ליטעראַרישע און אַקאַדעמישע. ער איז דער פֿאַרלײגער פֿון דער ייִדיש־ליגע און האָט געדינט װי איר אױספֿיר־סעקרעטאַר פֿון איר סאַמע אָנהײב אין 1979 ביז 2004; אין 1964 — אין אײנעם מיט עטלעכע תּלמידים זײַנע — האָט ער פֿאַרלײגט "יוגנטרוף — יוגנט פֿאַר ייִדיש" און איז געװען זײַן אָפֿיציעלער בעל־יועץ ביז 1974.


זײַנע פּובליקאַציעס (טײלװײַזע רשימה)

• די געװיקסן־װעלט אין ייִדיש. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/ייִװאָ, 2005.

• ייִדיש צװײ: אַ לערנבוך פֿאַר מיטנדיקע און װײַטהאַלטערס. ניו־יאָרק:
.. ייִדיש־ליגע, 2002.

• פֿון פֿאָלקשפּראַך צו קולטורשפּראַך. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/ייִװאָ, 1999.

• טראָגן, האָבן און פֿריִיִקע קינדער־יאָרן. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 1991.

• לײַטיש מאַמע־לשון: אָבסערװאַציעס און רעקאָמענדאַציעס. ניו־יאָרק:
.. ייִדיש־ליגע, 1991.

• אליקום צונזערס װערק: קריטישע אױסגאַבע [2 בענד]. ייִװאָ, 1964.

‬

Dr. Mordkhe Schaechter, the third editor of Afn Shvel (1957-2004), was a noted Yiddish linguist, writer and educator. Born in Czernowitz (then Romania) in 1927, he completed his doctorate in Linguistics at the University of Vienna in 1951. From 1981 until his retirement in 1993, he was Senior Lecturer in Yiddish Studies at Columbia University in New York until the late 1980s. He taught Yiddish language in the intensive Uriel Weinreich Program in Yiddish Language, Literature & Culture, a joint project of YIVO and Columbia University, since its inception in 1968 until 2002. He has also taught Yiddish courses at the Jewish Theological Seminary of America (1960-1962), Jewish Teachers Seminary/Herzliah (1962-1978) and Yeshiva University (1968-1973) and has instructed many distinguished scholars and professors of Yiddish language, literature and Jewish history throughout the world. In fact, it would be safe to say that almost any Yiddish teacher or scholar of note in North America in the last forty years, and many from other continents as well, have studied under Mordkhe Schaechter.

Dr. Schaechter came to America in 1951 but worked for the YIVO Institute for Jewish Research since 1947, first as a zamler (collector) for the YIVO Archives in the post-war D.P. camps in Austria, and, once in New York, as a bibliographer and proofreader (1954-1956), and finally as the editor of the YIVO periodical Yidishe Shprakh, a journal devoted to questions of Standard Yiddish (pronunciation, grammar, vocabulary, etc.) from 1971 to 1986.

He served as chief interviewer and associate editor of The Language and Culture Atlas of Ashkenazic Jewry (Columbia University) from 1961 to 1970, as well as associate editor of The Great Dictionary of the Yiddish Language in the 1980s.

Dr. Schaechter received the Itsik Manger Prize, the most prestigious Yiddish literary award, in 1994; the Khayim Zhitlowsky Award in 1984; and the Osher Schuchinsky Award from the World Congress for Jewish Culture in 1986.

His achievements in the cultural sphere are no less impressive than those in the literary or academic sphere. He was the founder of the League for Yiddish and served as its executive director from the inception of the organization in 1979 until his retirement in 2004. In 1964 he founded Yugntruf - Youth for Yiddish together with several of his students, and he served as its official advisor until 1974.

His publications include:

• Di Geviksn-Velt in Yidish [Plant Names in Yiddish]. New York: League for Yiddish/YIVO Institute for Jewish Research, 2005.
  
  
• Yiddish II: An Intermediate and Advanced Textbook. Fourth Edition. New York: League for Yiddish, 2004.
  
  
• Fun Folkshprakh tsu Kulturshprakh [The History of the Standardized Yiddish Spelling], New York: League for Yiddish/YIVO, 1999.
  
  
• Trogn, Hobn un Friyike Kinder-yorn [Pregnancy, Childbirth and Early Childhood]. New York: League for Yiddish, 1991.
  
  
• Laytish Mame-Loshn [Authentic Yiddish]. New York: League for Yiddish, 1986.
  
  
• Elyokum Tsunzers Verk: Kritishe Oysgabe, [The Works of Elyokum Zunser: A critical edition]. New York: YIVO Institute for Jewish Research, [2 volumes], 1964.